Dla najczęściej występujących koartykulacji IPA posiada osobne symbole, o czym była już mowa. Poza tym praktycznie każdy symbol (litera) IPA może zostać opatrzona znakiem diakrytycznym, oznaczającym daną artykulację dodatkową. Zwykle są to litery dopisywane w górnym indeksie.
I tutaj należy zwrócić uwagę na znaczenie górnej frakcji w IPA: w ogólnych (mniej dokładnych) transkrypcjach górny indeks oznacza artykulacje dodatkowe pojawiające się mniej więcej w tym samym czasie co artykulacja zasadnicza (czyli są to artykulacje synchroniczne).
Wyjątkiem są połączenia tych segmentów (symboli), które ze względów fizjologicznych synchroniczne być nie mogą, np. połączenie znaku eksplozywu ze znakiem przydechu (spółgłoski krtaniowo‑szczelinowej) <tʰ dʱ>. Wówczas taki zapis oznacza, że segment oznaczany przez symbol w górnym indeksie znajduje się po segmencie oznaczanym przez literę (artykulacja synchroniczna, segment oznaczany diakrytykiem pojawia się w plozji/zestępie głoski symbolizowanej przez literę).
Jednak ten wyjątek pozwala zróżnicować zapisy koartykulacji, które mogą być synchroniczne i asynchroniczne, tzn. odróżnić artykulacje jednoczesne (synchroniczne) od niejednoczesnych (asynchronicznych):
*) Chodzi o rozróżnienie między ang. open rounded (zwężenie warg w płaszczyźnie poziomej, czyli jedynie zsunięcie kącików ust, przy jednoczesnym rozsunięciu w płaszczyźnie pionowej) a close rounded (zwężenie warg w obu płaszczyznach, poziomej i pionowej, lub tylko poziomej bez rozsunięcia pionowego).
**) Oznaczenie labiowelaryzacji jest takie samo jak labializacji (większej), ponieważ znak <w> oznacza spółgłoskę labiowelarną.
***) Transkrypcje typu <tʰ dʱ> to oprócz zaznaczenia aspiracji jednocześnie dokładne zapisy artykulacji zwartych z eksplozją.
****) Tak naprawdę nie ma w IPA takiego znaku diakrytycznego, istnieje on jednak w systemie Unicode i wielu fontach jako diakrytyk służący do tworzenia symboli spółgłosek retrofleksyjnych. O jego stosowaniu świadczą następujące symbole fonetyczne, które można spotkać w literaturze:
A będące modyfikacją obecnych w IPA symboli:
ɺ ʒ ʃ
†) W zasadzie to moja własna radosna twórczość, ale nie wiem, jak inaczej można by precyzyjnie zapisać te artykulacje. Segmenty fonetyczne o jakości samogłosek neutralnych (czyli [ə]) często towarzyszą artykulacji spółgłosek. Wyjątkiem będą spółgłoski palatalne i welarne, gdyż w ich przypadku najwyższy punkt na powierzchni języka jest tak wysoko umiejscowiony, iż nie możliwa jest artykulacja głoski otwartej. Dokładna transkrypcja spółgłosek palatalnych i welarnych wymagałaby innych kombinacji, które podaję w przykładach.
††) Te transkrypcje są identyczne do poprzednich. Dokładne odróżnienie stopnia zaokrąglenia wymagałoby użycia znaków diakrytycznych używanych zwykle z symbolami samogłoskowymi, tj. półkółka lewego i prawego:
†††) Welaryzację lub faryngalizację można zapisać też ogólnym znakiem diakrytycznym:
tzn. tyldą wpisaną.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz