56. IPA: Typy (eks)plozji (14/30)

Przed prezentacją sposobów transkrybowania typów plozji lub eksplozji, należy wyjaśnić szerzej zamieszanie związane z tymi terminami. Otóż chodzi o fazy artykulacji głosek. Wyróżnia się najczęściej trzy. Oto te fazy i terminy, jakie można spotkać w literaturze:

*) Terminy stosowane również w opisie sylab.

**) Kalki terminów angielskich, za Podręcznym słownikiem językoznawstwa stosowanego.

***) Dłuska rozróżnia te fazy, lecz nie precyzuje, czym się różnią.

†) W odniesieniu do spółgłosek płucno­‑egresywnych (wydechowych).

Jak widać, jest pewne zamieszanie, które dodatkowo powiększa fakt, iż w podręcznikach do języka angielskiego mówi się o „plozjach” nosowych i bocznych. Więc niech już będzie.

Po zwarciu narządów mowy w trakcie wymowy spółgłosek zwartych (okluzywów), powietrze nie musi uchodzić środkiem kanału głosowego (plozja ustna, jak w przypadku zwarto­‑eksplozywnych) lub tworzyć szczeliny również w środku kanału głosowego (plozja szczelinowa, jak w przypadku afrykat). Może ujść nosem ([eks]plozja nosowa), bokami języka ([eks]plozja nosowa) lub może nie nastąpić faza ujścia powietrza żadną drogą, lecz albo skończy się artykulacja na zwarciu, albo zacznie się zwarcie innej głoski (brak plozji). 

*) Nie wiadomo dlaczego i twórcy czcionek, i twórcy Unicode zapomnieli o c z cedillą w górnym indeksie, a także o ligaturze lz <ɮ> i opasanym l <ɬ> w górnym indeksie.

Jak widać, w przypadku plozji nosowej, szczelinowej, bocznej i boczno­‑szczelinowej (tu nie widać, bo nie byłem w stanie zapisać przykładów bez użycia indeksu górnego) symbol w górnym indeksie oznacza segment artykułowany w tym samym miejscu artykulacji co głoska oznaczana literą.