43. Problemy z międzynarodowym alfabetem fonetycznym (IPA 1/30)

Problemów z międzynarodowym alfabetem fonetycznych (dalej IPA z ang. International Phonetic Alphabet) jest kilka i przez to warto o nim napisać. Przede wszystkim nie ma polskiej publikacji naukowej, która zawierałaby wszystkie aktualne symbole tego alfabetu. Największy zestaw znaków opublikowano, o ile wiem, w Encyklopedii językoznawstwa ogólnego. Jednak mimo tego, że Encyklopedię… wznowiono jakieś 10 lat temu, to zawiera ona zestaw sprzed co najmniej 30 lat. Poza tym Ossolineum nie postarało się o zdobycie przyzwoitej czcionki i ani nawet o odrobinę typograficznej dokładności, przez co w haśle „Międzynarodowy alfabet fonetyczny” pomylono np. tzw. małe wersaliki (ang. small capitals), które rzeczywiście występowały i nadal znajdują się w IPA, z wielkimi literami (majuskułami), których w IPA w zasadzie nie ma, choć można je użyć jako ogólne oznaczenia typów głosek, np. V dla samogłosek, L dla spółgłosek bocznych itd. Znaki mlasków to już czyjaś radosna twórczość, w dodatku nie opisano ich, więc nie wiadomo, czym się te wszystkie 3 znaczki różnią. Dla spółgłosek palato­‑alweolarnych zabrakło znaczków, a retrofleksyjne [ʈ] straciło wydłużenie dolne. Itd., itp. Moim zdaniem wstyd dla wydawnictwa.

Za Encyklopedią…, ewentualnie za Słownikiem wymowy polskiej PWN nieaktualny zestaw znaków przedrukowały inne podręczniki. I w tym miejscu można by powiedzieć, że się czepiam, ale jest czego. Nie chodzi tu jedynie o możliwe nieporozumienia wynikające ze stosowania nieaktualnych znaków. Od wielkiej reformy z 1989 r. IPA zmienił się znacznie, co więcej, powstało wiele czcionek (fontów) zawierających wszystkie jego znaki (za wyjątkiem może najnowszego znaku spółgłoski wargowo-zębowo-uderzeniowej, dźwięcznej, który wprowadzono parę lat temu). Niektóre zmiany są uproszczeniami, np. dawny zapis zmiękczeń typu <p˼> zmieniono na dopisaną jotę w górnym indeksie: <pʲ> (na pisanie w indeksach pozwala chyba każdy edytor tekstu, a nawet zwykła maszyna do pisania). Zrezygnowano też z osobnych symboli dla iniektywów bezdźwięcznych ‒ proponuje się je teraz zapisywać znakami głosek dźwięcznych z dopisanym znakiem ubezdźwięcznienia, dzięki czemu nie trzeba szukać liter <ƥ ƙ ƭ ʠ>, które rzeczywiście trudno odnaleźć w fontach komputerowych, bo nie znajdują się w grupie tzw. „Rozszerzeń IPA”. Uproszczono zapis samogłosek retrofleksyjnych. To największe zmiany, które przychodzą mi do głowy.