107. Czworokąt samogłoskowy Davida Jonesa (Wymowa angielska 2)

Najpopularniejszym i najdokładniejszym sposobem opisu wymowy samogłosek jest czworokąt samogłoskowy (vowel quadrilateral lub prościej vowel chart, vowel diagram) opracowany przez brytyjskiego fonetyka Daniel Jonesa (1881-1967). Współcześnie często upraszcza się ten czworokąt do trapezu. W istocie jednak ów czworokąt powinien być trochę inną figurą, ale wyjaśnijmy wpierw, o co chodzi z tym czworokątem (lub nieczworokątem).

Jeśli zrobimy zdjęcie rentgenowskie głowy podczas wymawiania dowolnej samogłoski, zauważymy, że język w pewien sposób wypełnia jamę ustną. W przypadku samogłosek i, u wypełnienie jest największe, w przypadku samogłoski a – najmniejsze.

Jeżeli teraz ustalimy najwyższy punkt na powierzchni języka i zarejestrujemy jego położenie podczas wymowy różnych samogłosek, uzyskamy zbiór punktów ułożonych w pewnej relacji na płaszczyźnie. Jeśli połączymy je liniami prostymi, otrzymamy figurę zbliżoną do czworokąta.

Oto zdjęcia rentgenowskie wykonane przez Daniela Jonesa z zaznaczonym najwyższym punktem na powierzchni języka w kolorze czerwonym (za: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Cardinal_vowels-Jones_x-ray.jpg). Powierzchnia języka to wyraźna linia przerywana w kształcie łuku (nie mylić z plombami na zębach). 

Gdybyśmy spróbowali wymówić jak najwięcej samogłosek pośrednich między powyższymi 4 samogłoskami głównymi (cardinal vowels) uzyskamy taki „nieczworokąt” (lub „prawie czworokąt”), tzn. pole artykulacji samogłosek: 

Pole artykulacji samogłosek upraszcza się zwykle do czworokąta nieregularnego:

http://courses.nus.edu.sg/course/elltankw/history/Phon/C.htm	http://cantabileblog.wordpress.com/2011/03/18/hi-have-you-met-ipa-no-well-today-is-your-lucky-day/ipa-vowel-diagram-001/

Najczęściej jednak do trapezu:

Samogłoski polskie (w nawiasach) i angielskie wg Włodzimierza Sobkowiaka. http://ifa.amu.edu.pl/fa/files/ifa/pigulka/3.1.htm	Samogłoski kalifornijskiej odmiany języka angielskiego. http://en.wikipedia.org/wiki/Vowel_quadrilateral

Artykulację samogłosek, jak można zauważyć, zaznacza się jedynie punktami na czworokącie samogłoskowym.