83. Reguły szczegółowe wymowy form słabych

W spisach, takich jak z poprzedniej notki, można znaleźć kilka odmian form słabych. Nie znaczy to, iż każdą odmianę można użyć wszędzie. W ich doborze widoczne są pewne regularności:

‒ /r/ w wygłosie

Jeśli forma słaba kończy się literą r lub dwuznakiem re, wówczas te litery są nieme w odmianie brytyjskiej, tzw. Received Pronunciation (w odmianie amerykańskiej, tzw. General American, nigdy nie są nieme), chyba że po nich następuje samogłoska, np.

         We are = we’re tourists.    BrE /wɪə ˈtʊərɪsts/            AmE /wɪər ˈtʊərɪsts/ 

         We are = we’re artists.      BrE /wɪər ˈɑːtɪsts/             AmE /wɪər ˈɑːrtists/

‒ Synkopa samogłoski rdzennej

Forma słaba some, them, than, from, can, does, shall, was może stracić samogłoskę rdzenną, jeśli kolejny wyraz zaczyna się na spółgłoskę. Zachowa ją jednak, jeśli następny wyraz zaczyna się od samogłoski, np.

         some tea                   /sm ˈtiː/                     ALE: some eggs             /səm ˈeɡz/

         try them                    /ˈtraɪ ðm/                  ALE: try them all           /ˈtraɪ ðəm ɔːl/

         more than that          /ˈmɔː ðn ˈðæt/          ALE: more than ever     /ˈmɔː ðən ˈevə/

         from John                  /frm ˈdʒɒn/              ALE: from abroad          /frəm əˈbrɔːd/

         I can go                      /ˈaɪ kn ˈgəʊ/           ALE: I can ask                /ˈaɪ kən ˈɑːsk/

         what does this mean  /ˈwɒt dz ˈðɪs ˈmiːn/ ALE: what does it mean  /ˈwɒt dəz ɪt ˈmiːn/

         I shall go.                   /aɪ ʃl ˈɡəʊ/              ALE: Shall I go?              /ʃəl ˈaɪ gəʊ/

         Was Paul…                /wz ˈpɔːl/                ALE: Was Alan…             /wəz ˈælən/

W przypadku an, and obowiązują inne reguły synkopy: an powinno się:

‒ znaleźć w zdaniu zbudowanym z krótkich wyrazów,

‒ stać po którejś ze spółgłosek: /t d f v θ ð s z ʃ ʒ/, np.

         I had an idea.          /aɪ həd n̩ aɪˈdɪə/               ALE: Find an old one. /ˈfaɪnd ən ˈəʊld ˈwʌn/

         Hat and coat.          /hæt n̩ kəʊt/                   ALE: In and out.     /ɪn ən aʊt/

Forma synkopowana and nie pojawi się po grupie spółgłosek, z których jedna jest nosowa, np.

         hand and foot /hænd ən fʊt/

Synkopowana forma słaba an i and to sylabiczne /n̩/.

Inne warunku towarzyszą fakultatywnej synkopie w for: forma /fr/ pojawia się przed nieakcentowaną samogłoską, np.

         for a moment          /fr ə ˈməʊmənt/

         for a man               /fr ə mæn/            = from Ann /frəm æn/

         in for a penni          /ɪn fr ə ˈpeni/

Synkopa w of pojawia się przed samogłoską (Lewis, pkt. 95).

Zbliżone do synkopy samogłoski rdzennej (i być może aferezy nagłosowej spółgłoski) są formy /v/ czasownika have. Słaba forma /v/ pojawia się na początku zdania i przed nieakcentowanym (w pytaniu) we lub you. Są to wymówienia dość potoczne, np.

         Have you finished?            /v jʊ ˈfɪnɪʃt/

‒ Degeminacja i elizja

Forma słaba zakończona na tę samą spółgłoską, którą zaczyna się kolejny wyraz, traci tę spółgłoskę, np.

         some money            /səm ˈmʌni/ ≥ /sə ˈmʌni/

         some more              /səm ˈmɔː/ ≥ /sə ˈmɔː/

Por. też zasadę otwartej sylaby niżej.

Elizja /v/ w słabej formie of pojawia się w częstych połączeniach przed spółgłoską, np.

         a cup of tea            /ə ˈkʌp ə ˈtiː/

         one of the…            /ˈwʌn ə ðə/

Jednak nie jest to regułą, np.

         man-of-war             /ˌmæn ə ˈwɔː/        LUB   /ˌmæn əv ˈwɔː/

         man of peace                                                         /ˈmæn əv ˈpiːs/

Elizja /v/ może nawet powodować dwuznaczność, np.

         you have one of two choices         /juː həv ˈwʌn ə tuː ˈtʃɔɪsɪz/

         you have one or two choices         /juː həv ˈwʌn ə tuː ˈtʃɔɪsɪz/

Wyjątkowo elidowana jest również samogłoska /ə/ w słabej formie do, gdy ta stoi przed nieakcentowanym you, np.

         do you see it?          /d jʊ ˈsiː ɪt/            ALE: you see it, do you? /jʊ siː ɪt | duː juː/

Elidowane jest /t/ w formach słabych must przed spółgłoską, zwłaszcza jeśli ta spółgłoska znajduje się w sylabie nieakcentowanej, np.

         I must prepare.        /aɪ məs prɪˈpeə/               ALE: I must ask.      /aɪ məst ˈɑːsk/

Również /t/ w formach skróconych na -n’t może ulec redukcji w wygłosie absolutnym (na końcu zdań przed pauzą).

‒ Kontrakcja form słabych

Jeśli w pisowni można zaznaczyć kontrakcję (skrócenie do ’m, ’ll, ’s, ’d, ’ve, ’re), bez względu na odmianę języka (kolokwialną lub oficjalną), wówczas w wymowie pojawia się forma skrócona po mocnej (jeśli skrócenie nastąpiło po klityce posiadającej formy mocne i słabe ‒ wówczas klityka otrzymuje własny akcent) lub po innym wyrazie samodzielnym akcentowo, np.

         The pen has been broken.   =      /ðə pen z biːn ˈbrəʊkən/   =      The pen’s been broken.

         He has gone.                       =      /hɪ z ˈgɒn/                        =      He’s gone.

Taka sama wymowa pojawi się w każdej odmianie języka angielskiego (w bardzo potocznej, slangowej może być jeszcze bardziej uproszczona).

‒ Epenteza /ə/

Jeśli w wyniku wymowy kontrahowanej (patrz wyżej) słabe formy has /z/ lub is /z/ pojawiają się po szczelinowych /s z ʃ ʒ tʃ dʒ/, wówczas przed formą słabą pojawi się samogłoska epentetyczna /ə/ (inaczej niż w formach 3. osoby l. pojedynczej, dopełniaczu saksońskim i formach liczby mnogiej, w której -s lub -es wymawiane jest /ɪz/), np.

         The ice has melted.            =      /ðɪ ˈaɪs əz ˈmeltɪd/   =      The ice’s melted.

Wyjątkowo po inicjalnym zaimku pytającym has może być skontrahowane do /z/ lub /əz/ (Lewis, pkt. 124), np.

         How has he done?             =      /haʊ (ə)z ɪ dʌn/     =      How’s he done?

‒ Zasada otwartej sylaby

Jeśli w wyniku synkopy i degeminacji forma słaba została zredukowana do nagłosowej spółgłoski, wówczas odzyskuje swoją pierwotną samogłoskę rdzenną, np.

         some money

         /səm ˈmʌni/ ≥ /sm ˈmʌni/ (synkopa) ≥ /s ˈmʌni/ (degeminacja) ≥ /sə ˈmʌni/

         some more

         /səm ˈmɔː/ ≥ /sm ˈmɔː/ (synkopa) ≥ /sm ˈmɔː/ (degeminacja) ≥ /sə ˈmɔː/

‒ Afereza /j/ po /ʃ ʒ tʃ dʒ/

Po spółgłoskach /ʃ ʒ tʃ dʒ/, które są w j. ang. miękko wymawiane (choć nie tak, jak polskie ś, ź, ć, dź), zanikowi ulega /j/, np.:

         change your mind              /tʃeɪndʒ ə maɪnd/

‒ Afereza /h/

Formy słabe na h- mogą stracić nagłosowe /h/, jeśli:

‒ stoją po spółgłosce, np.

         on her own                     /ɒn ər ˈəʊwn/

         ask him                           /ɑːsk ɪm/

‒ stoją po innym wyrazie (zwłaszcza formie słabej/mocnej) na /h/, np.

         I had her bag.                   /ˈaɪ həd ə ˈbæg/

         She had her eyes tested.   /ʃɪ ˈhæd ər ˈaɪs ˈtestɪd/

         Give him his due.             /ˈgɪv ɪm ɪz djuː/

         Hit him hard.                    /ˈhɪt ɪm hɑːd/

Jak widać, częściej /h/ tracą zaimki i przymiotniki/określniki, rzadziej czasowniki posiłkowe/pomocnicze.

‒ stoją w bliskim sąsiedztwie innych jednosylabowych klityk, np.

         We saw him in his house.    /wɪ ˈsɔː ɪm ɪn ɪz ˈhaʊs/

Zachowaniu /h/ sprzyja:

‒ pozycja inicjalna w zdaniu (trochę bardziej akcentowana, jeśli można mierzyć stopnie „zaakcentowania” pozycji), np.

         He should go.          /hɪ ʃəd ˈɡəʊ/

‒ krótkość zdania, np.

         Should he?              /ʃʊd hɪ/

Formy have, had, has podlegają tym samym regułom aferezy /h/. Dodatkowo, jeśli czasowniki te nie są pomocnicze, aferezy zjawisku towarzyszyć może (zwłaszcza w odmianie amerykańskiej) brak redukcji samogłoski rdzennej /æ/ do /ə/:

         He had no money.             /hɪ æd nəʊ ˈmʌni/

         ALE: She had no money.    /ʃɪ d nəʊ ˈmʌni/ (kontrakcja had, jak w she’d).

         ALE: What had he done?    /wɒt əd ɪ ˈdʌn/ (had jest posiłk. i razem z he po spółgłosce, więc /əd ɪ/).

‒ Zaimki zwrotne lub emfatyczne

Elementem tych zaimków są zaimki osobowe dopełnieniowe i przymiotniki dzierżawcze, nie mają one jednak form mocnych i słabych (są kilkusylabowe, a więc ortotoniczne ‒ mają własny akcent główny). Ich wymowa jest dwojaka:

         herself          /(h)ɜːˈself/             /(h)əˈself/

         yourself        /jɔːˈself/                /jəˈself/                 AmE: /jʊərˈself/  

         yourselves     /jɔːˈselvz/              /jəˈselvz/               AmE: /jʊəˈselvz/

         themselves     /ð(ə)mˈselvz/

         ourselves       /aʊəˈselvz/            /ɑːˈselvz/

‒ Zaimki dzierżawcze

Zaimki dzierżawcze nie mają form słabych (ewentualnie można by powiedzieć, że ich formy słabe wyglądają tak samo jak mocne). Niezależnie od pozycji (akcentowanej lub nieakcentowanej) ich wymowa jest jednak zbliżona do odpowiednich przymiotników dzierżawczych w formie mocnej:

         yours           /jɔːz/ (AmE /jʊərz/)        por. FM your /jɔː/

         hers             /hɜːz/                             por. FM her /hɜː/

         his               /hɪz/                              = FM his /hɪz/

         ours             /aʊəz/ (czasem: /aə/)      por. FM our /aʊə/