Aoryst sygmatyczny II
Trudność tego aorystu polega na tym, iż ogólna budowa tego czasu jest uzupełniona o dodatkowy szereg spójek występujący przed przyrostkiem tematowym. Tak więc budowa tego aorystu jest wyjątkowa w porównaniu do poprzednich czasów przeszłych prostych:
imperfectum | aoryst prosty | aoryst sygm. I | aoryst sygm. II |
T2 + P + S + Fl | T2 + P + S + Fl | T2 + P + S + Fl | T2 + S1 + P + S2 + Fl |
T2 = temat bezokolicznika, P = przyrostek: -aχ-/-ěaχ-/-aaχ-, S = spójka tematowa: -o-/-e-, Fl = końcówka fleksyjna. | T2 = temat bezokolicznika, P = przyrostek: -ø-, S = spójka tematowa: -o-/-e-, Fl = końcówka fleksyjna. | T2 = temat bezokolicznika, P = przyrostek: -s-/-χ-, S = spójka tematowa: -o-/-e-, Fl = końcówka fleksyjna. | T2 = temat bezokolicznika, S1 = spójka tematowa 1.: -o-/-e-, P = przyrostek: -s-/-χ-, S2 = spójka tematowa 2.: -o-/-e-, Fl = końcówka fleksyjna. |
Można w aoryście II widzieć jakby zsumowanie morfemów gramatycznych aorystu prostego i pierwszego: oba mają łącznie jeden rząd przyrostka (zerowy przyrostek nic nie zmienia w ostatecznym kształcie formy) i dwa rzędy spójek:
· aoryst prosty:temat + (przyrostek) + spójka + końcówka
· aoryst I: temat + przyrostek + spójka + końcówka
· aoryst II: temat + spójka + przyrostek + spójka + końcówka.
Niestety, rozkład obu rzędów spójek i przyrostków jest znowu nieco inny:
Spójki 1. rzędu | Przyrostek aorystu 2. | Spójki 2. rzędu: | |||||||||
l.poj. | l.mn. | l.pd. | l.poj. | l.mn. | l.pd. | l.poj. | l.mn. | l.pd. | |||
1 | -o- | -o- | -o- | 1 | -s- | -s- | -s- | 1 | -o- | -o- | -o- |
2 | -e- | -o- | -o- | 2 | -ø- | -s- | -s- | 2 | -ø- | -ø- | -ø- |
3 | -e- | -o- | -o- | 3 | -ø- | -s- | -s- | 3 | -ø- | -e- | -ø- |
Jak widać, spójki 2. rzędu są takie same jak w aoryście 1., natomiast wyjątkowość 2. i 3. os. liczby pojedynczej przesunięta została do grupy spójek 1. rzędu i przyrostków czasu.
Obraz pomocniczy do zapamiętania spójek 1. rzędu:
O O O | ||
E | O O | |
E | O O | „Budynek wśród chmur.” „Poduszki i oparcie łóżka”. |
Zmiany fonetyczne podobne do zmian w aoryście 1.:
· welaryzacja /s/ między dwiema samogłoskami (czyli zmiana w /χ/), przy czym pierwsza nie może być /ę/;
· uproszczenie grup samogłoskowych;
· otwarcie sylab.
Przykładowe konstrukcje z komentarzem:
prines-ø-ti ‘przynieść’
l. poj. | l. mn. | |||||
1 | 2 | 3 | 1 | 2 | 3 | |
zestawienie morfemów | prines-ø-o-s-o-m | prines-ø-e-ø-ø-s | prines-ø-e-ø-ø-t | prines-ø-o-s-o-my̆ | prines-ø-o-s-ø-te | prines-ø-o-s-e-nt |
otwarcie sylab: | prines-ø-o-s-y̆-ø | prines-ø-e-ø-ø-ø | prines-ø-e-ø-ø-ø | prines-ø-o-s-ę-ø | ||
welaryzacja (/s/ ≥ /χ/): | prines-ø-o-χ-y̆-ø | prines-ø-o-χ-o-my̆ | prines-ø-o-χ-ę-ø | |||
uproszczenie grup spółgłoskowych: | ||||||
palatalizacja /χ/ i /k/ przed /ę/ i /e/: | prines-ø-o-š-ę-ø | |||||
ostateczny kształt bez podziału na morfemy: | prinesoχy̆ | prinese | prinese | prinesoχomy̆ | prinesoste | prinesošę |
dvig-ną-ti ‘dźwignąć’
l. poj. | l. mn. | |||||
1 | 2 | 3 | 1 | 2 | 3 | |
zestawienie morfemów (wyrzucenie przyrostka -ną-) | dvig-o-s-o-m | dvig-e-ø-ø-s | dvig-e-ø-ø-t | dvig-o-s-o-my̆ | dvig-o-s-ø-te | dvig-o-s-e-nt |
otwarcie sylab: | dvig-o-s-y̆-ø | dvig-e-ø-ø-ø | dvig-e-ø-ø-ø | dvig-o-s-ę-ø | ||
welaryzacja (/s/ ≥ /χ/): | dvig-o-χ-y̆-ø | dvig-o-χ-o-my̆ | dvig-o-χ-ę-ø | |||
palatalizacja /χ/ i /g/ przed /ę/ i /e/: | dviž-e-ø-ø-ø | dviž-e-ø-ø-ø | dvig-o-š-ę-ø | |||
ostateczny kształt bez podziału na morfemy: | dvigoχy̆ | dviže | dviže | dvigoχomy̆ | dvigoste | dvigošę |
obres-ø-ti ≤ obret-ø-ti ‘znaleźć’
l. poj. | l. mn. | |||||
1 | 2 | 3 | 1 | 2 | 3 | |
zestawienie morfemów (wyrzucenie przyrostka -ną-) | obret-ø-o-s-o-m | obret-ø-e-ø-ø-s | obret-ø-e-ø-ø-t | obret-ø-o-s-o-my̆ | obret-ø-o-s-ø-te | obret-ø-o-s-e-nt |
otwarcie sylab: | obret-ø-o-s-y̆-ø | obret-ø-e-ø-ø-ø | obret-ø-e-ø-ø-ø | obret-ø-o-s-ę-ø | ||
welaryzacja (/s/ ≥ /χ/): | obret-ø-o-χ-y̆-ø | obret-ø-o-χ-o-my̆ | obret-ø-o-χ-ę-ø | |||
palatalizacja /χ/ i /g/ przed /ę/ i /e/: | obret-ø-o-š-ę-ø | |||||
ostateczny kształt bez podziału na morfemy: | obretoχy̆ | obrete | obrete | obretoχomy̆ | obretoste | obretošę |
reš-ø-ti ≤ rek-ø-ti ‘rzec’
l. poj. | l. mn. | |||||
1 | 2 | 3 | 1 | 2 | 3 | |
zestawienie morfemów (wyrzucenie przyrostka -ną-) | rek-ø-o-s-o-m | rek-ø-e-ø-ø-s | rek-ø-e-ø-ø-t | rek-ø-o-s-o-my̆ | rek-ø-o-s-ø-te | rek-ø-o-s-e-nt |
otwarcie sylab: | rek-ø-o-s-y̆-ø | rek-ø-e-ø-ø-ø | rek-ø-e-ø-ø-ø | rek-ø-o-s-ę-ø | ||
welaryzacja (/s/ ≥ /χ/): | rek-ø-o-χ-y̆-ø | rek-ø-o-χ-o-my̆ | rek-ø-o-χ-ę-ø | |||
palatalizacja /χ/ i /k/ przed /ę/ i /e/: | reč-ø-e-ø-ø-ø | reč-ø-e-ø-ø-ø | rek-ø-o-š-ę-ø | |||
ostateczny kształt bez podziału na morfemy: | rekoχy̆ | reče | reče | rekoχomy̆ | rekoste | rekošę |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz