Aoryst asygmatyczny (prosty)
Przypomnijmy, że formy aorystów tworzyło się w j. scs. od dowolnych czasowników. Dodatkowo, aoryst prosty i sygmatyczny II posiadały wyłącznie te czasowniki, które:
- posiadały rdzeń zakończony na spółgłoskę
i
- przyrostek tematu bezokolicznika:
o zerowy (brak przyrostka), np. prines-ø-ti ‘przynieść’,
lub
o -ną- (czyli 2. koniugacji), np. dvig-ną-ti ‘dźwignąć’ (przy czym przyrostek ten zostaje usunięty, a więc aoryst prosty tworzy się od rdzenia).
Ogólna budowa aorystu prostego jest… prosta, analogiczna do budowy imperfectum:
temat bezokolicznika | przyrostek aorystu prostego | spójka tematowa | końcówka fleksyjna (wtórna) |
Nazwa „asygmatyczny” oznacza, iż ten aoryst nie posiada przyrostka „s” (sygmatycznego, od grec. sigma). Możemy jednak powiedzieć, iż aoryst prosty posiada zerowy przyrostek, co może się wydawać mnożeniem bytów ponad potrzebę, jednak z pewnością ułatwi zrozumienie i zapamiętanie budowy scs. czasów prostych. Łatwiej przecież zapamiętać, iż wszystkie czasy przyszłe mają taką samą budowę ogólną i że aoryst asygmatyczny nie ma przyrostka „s” lub ma zerowy przyrostek, niż że budowa aorystu prostego jest wyjątkowa, gdyż nie ma przyrostka w tym, a tym miejscu (lepiej mnożyć morfemy zerowe niż wyjątki od reguły).
Tak więc przyrostek jest zerowy (-ø-). Zestaw spójek tematowych i końcówek jest taki sam jak w imperfectum:
Spójki tematowe: | Końcówki wtórne | ||||||
l.pojed. | l.mnoga | l.podwój. | l.pojed. | l.mnoga | l.podwój. | ||
1 | -o- | -o- | -o- | 1 | -m | -my̆ | -vě |
2 | -e- | -e- | -e- | 2 | -s | -te | -ta |
3 | -e- | -o- | -e- | 3 | -t | -nt | -te |
Słowa pomocnicze do zapamiętania końcówek wtórnych: MoST, MY TENT, VIETATE.
Obrazek pomocniczy do zapamiętania rozkładu spójek tematowych:
E E E | |||
E | O | E | „Budynek z bramą, a nad nim chmury.” |
Zmiany fonetyczne są również takie same:
-o-m ≥ -y̆-ø
-e-s ≥ -e-ø
-e-t ≥ -e-ø
-o-nt ≥ -ą-ø
Przykładowe formy:
bezokolicznik | 2.os. l.poj. cz.ter. | imperfectum | |||||
prines-ø-ti ‘przynieść’ | prines-e-ši | l. pojedyncza | l. mnoga | l. podwójna | |||
1 | prines-ø-y̆-ø | 1 | prines-ø-o-my̆ | 1 | prines-ø-o-vě | ||
2 | prines-ø-e-ø | 2 | prines-ø-e-te | 2 | prines-ø-e-ta | ||
3 | prines-ø-e-ø | 3 | prines-ø-ą-ø | 3 | prines-ø-e-te | ||
bezokolicznik | 2.os. l.poj. cz.ter. | imperfectum | |||||
dvig-ną-ti ‘dźwignąć’ | dvig-ne-ši | l. pojedyncza | l. mnoga | l. podwójna | |||
1 | dvig-ø-y̆-ø | 1 | dvig-ø-o-my̆ | 1 | dvig-ø-o-vě | ||
2 | dviž-ø-e-ø* | 2 | dviž-ø-e-te* | 2 | dviž-ø-e-ta* | ||
3 | dviž-ø-e-ø* | 3 | dvig-ø-ą-ø | 3 | dviž-ø-e-te* | ||
*) Tutaj zachodzi tzw. palatalizacja: zmiana /g/ na /ž/ pod wpływem /e/.
bezokolicznik | 2.os. l.poj. cz.ter. | imperfectum | |||||
obres-ø-ti ≤ obret-ø-ti ‘znaleźć’ | obrešt-e-ši | l. pojedyncza | l. mnoga | l. podwójna | |||
1 | obret-ø-y̆-ø | 1 | obret-ø-o-my̆ | 1 | obret-ø-o-vě | ||
2 | obret-ø-e-ø | 2 | obret-ø-e-te | 2 | obret-ø-e-ta | ||
3 | obret-ø-e-ø | 3 | obret-ø-ą-ø | 3 | obret-ø-e-te | ||
bezokolicznik | 2.os. l.poj. cz.ter. | imperfectum | |||||
reš-ø-ti ≤ rek-ø-ti ‘rzec, powiedzieć’ | reč-e-ši | l. pojedyncza | l. mnoga | l. podwójna | |||
1 | rek-ø-y̆-ø | 1 | rek-ø-o-my̆ | 1 | rek-ø-o-vě | ||
2 | reč-ø-e-ø* | 2 | reč-ø-e-te* | 2 | reč-ø-e-ta* | ||
3 | reč-ø-e-ø* | 3 | rek-ø-ą-ø | 3 | reč-ø-e-te* | ||
*) Tu znów palatalizacja: zmiana /k/ w /č/ pod wpływem /e/.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz