Zestawienie form scs. czasów przeszłych
Formy, nazwy i znaczenia:
czasy proste | czasy złożone | ||||
aorysty | imperfectum | perfectum | plusquamperfectum | ||
prosty | sygmat. 1. | sygmat. 2. | |||
czasy przeszłe | czas przeszły trwający | czas przeszły | czas zaprzeszły | ||
Ogólna budowa czasów złożonych:
perfectum | plusquamperfectum | ||||
imiesłów l‑owy | + | cz.teraź. od byti ‘być’ | imiesłów l‑owy | + | imperfectum od byti ‘być’ |
Szczegółowa budowa czasów złożonych:
perfectum | ||||||
imiesłów l-owy | + | czas teraź. od byti | ||||
temat bezokolicznika | przyrostek -l- | końcówka odmiany rzeczownikowej | rdzeń jes- | przyrostek -ø- | końcówka fleksyjna | |
nes-ø- | -l- | -y̆ | jes- | -ø- | -mĭ | |
dvig-ną- | -l- | -a | jes- | -ø- | -ty̆ | |
rek-ø- | -l- | i | jes- | -ø- | -te | |
by-ø- | -l- | y | s- | -ø- | -ąty̆ | |
plusquamperfectum | |||||||
imiesłów l-owy | + | imperfectum od byti | |||||
temat bezokolicznika | przyrostek -l- | końcówka odmiany rzeczownikowej | temat bě- | przyrostek ‑aχ- | spójka tematowa | końcówka fleksyjna (wtórna) | |
nes-ø- | -l- | -y̆ | bě- | ‑aχ- | -y̆- | -ø | |
dvig-ną- | -l- | -a | bě- | ‑aš- | -e- | -ø | |
rek-ø- | -l- | i | bě- | ‑aš- | -e- | -te | |
by-ø- | -l- | y | bě- | ‑aχ- | -ą- | -ø | |
Ogólna budowa czasów prostych:
temat | przyrostek czasu | spójka tematowa | końcówka fleks. (wtórna) | |||
imperfectum | bezokolicznika (2.os. l.poj. cz.ter.) | -aχ-/-ěaχ-/-aaχ- | -o-/-e- | |||
aoryst prosty | bezokolicznika (rdzeń bezokolicznika) | -ø- | ||||
aoryst sygm. 1. | bezokolicznika | -s-/-χ-/-ø- | ||||
aoryst sygm. 2. | bezokolicznika (rdzeń bezokolicznika) | spójka tematowa ‑o-/-e- | -s-/-χ-/-ø- | |||
Szczegółowa budowa czasów prostych:
T1 – temat czasu teraźniejszego, T2 – temat czasu przeszłego (bezokolicznika),
R – rdzeń czasownika, S – spójka tematowa, Fl – końcówka fleksyjna,
P1 – przyrostek czasu teraźniejszego P2 – przyrostek czasu przeszłego (bezokolicznika),
Pø – przyrostek zerowy aorystu prostego Ps – przyrostek aorystu sygmatycznego
typ czasownika (nr koniugacji) | morfemy | przykłady | |||||
imperfectum | vid-ě-ti (3), by̆r-a-ti (1) | R | P2 | aχ | S | Fl | vid-ě-aχ-o-my̆ |
l’ub-i-ti (4) | R | P2: i ≥ j | aaχ | S | Fl | l’ubl’-aaχ-o-my̆ | |
dvig-ną-ti (2), nes-ø-ti (1) | R | P1: e ≥ ě | aχ | S | Fl | dvig-ně-aχ-o-my̆ | |
da-ø-ti (5) | R | P1 | ěaχ | S | Fl | dad-ø-ěaχ-o-my̆ | |
aoryst prosty | nes-ø-ti, da-ø-ti | R | – | ø | S | Fl | nes-ø-o-my̆ |
dvig-ną-ti | R | – | ø | S | Fl | dvig-ø-o-my̆ | |
aoryst sygm. 1. | vid-ě-ti, nes-ø-ti | R | P2 | s/χ/ø | S | Fl | ně-s-o-my̆ |
dvig-ną-ti | R | P2 | s/χ/ø | S | Fl | dvig-ną-χ-o-my̆ | |
pě-ø-ti | R | P2 | s/χ/ø | S | Fl | pě-ø-χ-o-my̆ | |
l’ub-i-ti | R | P2 | s/χ/ø | S | Fl | l’ub-i-χ-o-my̆ | |
da-ø-ti | R | P2 | s/χ/ø | S | Fl | da-ø-χ-o-my̆ | |
aoryst sygm. 2. | nes-ø-ti, da-ø-ti | R | S | s/χ/ø | S | Fl | nes-o-χ-o-my̆ |
dvig-ną-ti | R | S | s/χ/ø | S | Fl | dvig-o-χ-o-my̆ | |
Przykładowe odmiany czasów prostych z analizami morfologicznymi
* | bezokolicznik | czas teraz. | imperfectum | aoryst prosty | aoryst 1 | aoryst 2 | |
2 | dvig-ną-ti ‘dźwignąć’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | dvig-[ną] dvig-ne-ši dvig-ne-ty dvig-ne-my̆ dvig-ne-te dvig-[nąty̆] dvig-ne-vě dvig-ne-ta dvig-ne-te | dvig-ně-aχ-y̆-ø dvig-ně-aš-e-ø dvig-ně-aš-e-ø dvig-ně-aχ-o-my̆ dvig-ně-aš-e-te dvig-ně-aχ-ą-ø dvig-ně-aχ-o-vě dvig-ně-aš-e-ta dvig-ně-aš-e-te | dvig-ø-y̆-ø dviž-ø-e-ø dviž-ø-e-ø dvig-ø-o-my̆ dviž-ø-e-te dvig-ø-ą-ø dvig-ø-o-vě dviž-ø-e-ta dviž-ø-e-te | dvig-ną-χ-y̆ dvig-ną-ø-ø dvig-ną-ø-ø dvig-ną-χ-o-my̆ dvig-ną-s-ø-te dvig-ną-š-ę-ø dvig-ną-χ-o-vě dvig-ną-s-ø-ta dvig-ną-s-ø-te | dvig-o-χ-y̆-ø dviž-e-ø-ø-ø dviž-e-ø-ø-ø dvig-o-χ-o-my̆ dvig-o-s-ø-te dvig-o-š-ę-ø dvig-o-χ-o-vě dvig-o-s-ø-ta dvig-o-s-ø-te |
1 | moš-ø-ti ≤ mog-ø-ti ‘móc’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | mog-[ą] mož-e-ši mož-e-ty̆ mož-e-my̆ mož-e-te mog-[ąty̆] mož-e-vě mož-e-ta mož-e-te | mož-a-aχ-y̆-ø mož-a-aš-e-ø mož-a-aš-e-ø mož-a-aχ-o-my̆ mož-a-aš-e-te mož-a-aχ-ą-ø mož-a-aχ-o-vě mož-a-aš-e-ta mož-a-aš-e-te | mog-ø-y̆-ø mož-ø-e-ø mož-ø-e-ø mog-ø-o-my̆ mož-ø-e-te mog-ø-ą-ø mog-ø-o-vě mož-ø-e-ta mož-ø-e-te | ma-ø-χ-y̆-ø mož-ø-ø-e-ø mož-ø-ø-e-ø ma-ø-χ-o-my̆ ma-ø-s-ø-te ma-ø-š-ę-ø ma-ø-χ-o-vě ma-ø-s-ø-ta ma-ø-s-ø-te | mog-o-χ-y̆-ø mož-e-ø-ø-ø mož-e-ø-ø-ø mog-o-χ-o-my̆ mog-o-s-ø-te mog-o-š-ę-ø mog-o-χ-o-vě mog-o-s-ø-ta mog-o-s-ø-te |
1 | nes-ø-ti ‘nieść’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | nes-[ą] nes-e-ši nes-e-ty̆ nes-e-my̆ nes-e-te nes-[ąty̆] nes-e-vě nes-e-ta nes-e-te | nes-ě-aχ-y̆-ø nes-ě-aš-e-ø nes-ě-aš-e-ø nes-ě-aχ-o-my̆ nes-ě-aš-e-te nes-ě-aχ-ą-ø nes-ě-aχ-o-vě nes-ě-aš-e-ta nes-ě-aš-e-te | nes-ø-y̆-ø nes-ø-e-ø nes-ø-e-ø nes-ø-o-my̆ nes-ø-e-te nes-ø-ą-ø nes-ø-o-vě nes-ø-e-ta nes-ø-e-te | ně-ø-s-y̆-ø nes-ø-ø-e-ø nes-ø-ø-e-ø ně-ø-s-o-my̆ ně-ø-s-ø-te ně-ø-s-ę-ø ně-ø-s-o-vě ně-ø-s-ø-ta ně-ø-s-ø-te | nes-o-χ-y̆-ø nes-e-ø-ø-ø nes-e-ø-ø-ø nes-o-χ-o-my̆ nes-o-s-ø-te nes-o-š-ę-ø nes-o-χ-o-vě nes-o-s-ø-ta nes-o-s-ø-te |
3 | zna-ø-ti ‘znać’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | zna-[ją] zna-je-ši zna-je-ty̆ zna-je-my̆ zna-je-te zna-[jąty̆] zna-je-vě zna-je-ta zna-je-te | zna-ø-aχ-y̆-ø zna-ø-aš-e-ø zna-ø-aš-e-ø zna-ø-aχ-o-my̆ zna-ø-aš-e-te zna-ø-aχ-ą-ø zna-ø-aχ-o-vě zna-ø-aš-e-ta zna-ø-aš-e-te | – | zna-ø-χ-y̆-ø zna-ø-ø-ø-ø zna-ø-ø-ø-ø zna-ø-χ-o-my̆ zna-ø-s-ø-te zna-ø-š-ę-ø zna-ø-χ-o-vě zna-ø-s-ø-ta zna-ø-s-ø-te | – |
3 | glagol-a-ti ‘mówić’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | glago[l’ą] glagol’-e-ši glagol’-e-ty̆ glagol’-e-my̆ glagol’-e-te glagol’-[ąty̆] glagol’-e-vě glagol’-e-ta glagol’-e-te | glagol’-a-aχ-y̆-ø glagol’-a-aš-e-ø glagol’-a-aš-e-ø glagol’-a-aχ-o-my̆ glagol’-a-aš-e-te glagol’-a-aχ-ą-ø glagol’-a-aχ-o-vě glagol’-a-aš-e-ta glagol’-a-aš-e-te | – | glagol-a-χ-y̆-ø glagol-a-ø-ø-ø glagol-a-ø-ø-ø glagol-a-χ-o-my̆ glagol-a-s-ø-te glagol-a-š-ę-ø glagol-a-χ-o-vě glagol-a-s-ø-ta glagol-a-s-ø-te | – |
4 | mol-i-ti ‘prosić’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | mo[l’ą] mol’-e-ši mol’-e-ty̆ mol’-e-my̆ mol’-e-te mol’-ę-ty̆ mol’-e-vě mol’-e-ta mol’-e-te | mol’-a-aχ-y̆-ø mol’-a-aš-e-ø mol’-a-aš-e-ø mol’-a-aχ-o-my̆ mol’-a-aš-e-te mol’-a-aχ-ą-ø mol’-a-aχ-o-vě mol’-a-aš-e-ta mol’-a-aš-e-te | – | mal’-i-χ-y̆-ø mol’-i-ø-ø-ø mol’-i-ø-ø-ø mal’-i-χ-o-my̆ mal’-i-s-ø-te mal’-i-š-ę-ø mal’-i-χ-o-vě mal’-i-s-ø-ta mal’-i-s-ø-te | – |
5 | da-ø-ti ‘dać’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | da-ø-mĭ da-ø-si da-ø-ty̆ da-ø-my̆ das-ø-te dad-[ęty̆] da-ø-vě das-ø-ta das-ø-te | dad-ěaχ-y̆-ø dad-ěaš-e-ø dad-ěaš-e-ø dad-ěaχ-o-my̆ dad-ěaš-e-te dad-ěaχ-ą-ø dad-ěaχ-o-vě dad-ěaš-e-ta dad-ěaš-e-te | – | da-ø-χ-y̆-ø da-ø-ø-ø-ø da-ø-ø-ø-ø da-ø-χ-o-my̆ da-ø-s-ø-te da-ø-š-ę-ø da-ø-χ-o-vě da-ø-s-ø-ta da-ø-s-ø-te | – |
5 | by-ø-ti ‘być’ | 1 lp. 2 3 1 lm. 2 3 1 lpd. 2 3 | jes-ø-mĭ je-ø-si jes-ø-ty̆ jes-ø-my̆ jes-ø-te s-[ąty̆] jes-ø-vě jes-ø-ta jes-ø-te | bě-ø-aχ-y̆-ø bě-ø-aš-e-ø bě-ø-aš-e-ø bě-ø-aχ-o-my̆ bě-ø-aš-e-te bě-ø-aχ-ą-ø bě-ø-aχ-o-vě bě-ø-aš-e-ta bě-ø-aš-e-te | – | bě/by-ø-χ-y̆-ø bě/by-ø-ø-ø-ø bě/by-ø-ø-ø-ø bě/by-ø-χ-o-my̆ bě/by-ø-s-ø-te bě/by-ø-š-ę-ø bě/by-ø-χ-o-vě bě/by-ø-s-ø-ta bě/by-ø-s-ø-te | – |
*) Nr koniugacji w klasyfikacji Leskiena zależnie od przyrostka tematowego czasu teraźniejszego (-o-/-e- – koniugacja 1.; -no-/-ne- – koniugacja 2.; -jo-/-je- – koniugacja 3.; -i- – koniugacja 4.; -ø- – koniugacja 5.).
