110. Jak powinna wyglądać forma rzeczownika "drzwi" w liczbie pojedynczej

Analiza 1000 form zakończonych na Cwi (spółgłoska + -wi) w Narodowym Korpusie Języka Polskiego (wyszukiwarka Poliqarp, zapytanie: [orth=".*[wrtpsdgfjklłzżźcćśbnńm]wi" & base!=drzwi & number=pl]) pokazuje, że niewiele polskich wyrazów ma takie zakończenie, a już tym bardziej w mianowniku liczby mnogiej: 

Rzeczowniki w mianowniku liczby mnogiej:

• te 2 (dwoje) drzwi (~CC-i) <- ten/ta/to 1 ?;
• te 2 (dwie) brwi (~CC-i) <- ta 1 brew (~CeC-0);

Rzeczowniki w dopełniaczu liczby mnogiej:

• tych 2 (dwóch) chorągwi (~CC-i) <- ta 1 chorągiew (~CjeC-0);
• tych 2 (dwóch) krwi (~CC-i) <- ta 1 krew (~CeC-0);
• tych 2 (dwóch) żółwi (~CC-i) <- ten 1 żółw (~CC-0);
• tych 2 (dwóch) lędźwi (~CC-i) <- ten/ta/to 1 ?;
• tych 2 (dwóch) odrzwi (~CC-i) <- ten/ta/to 1 ?;
• tych 2 (dwóch) cerkwi (~CC-i) <- ta 1 cerkiew (~CjeC-0).

Przymiotniki w mianowniku liczby mnogiej:

• ci 2 (dwaj) martwi <- ten 1 martwy;
• ci 2 (dwaj) łatwi <- ten 1 łatwy;
• ci 2 (dwaj) czerstwi <- ten 1 czerstwy;
• ci 2 (dwaj) nietrzeźwi <- ten 1 nietrzeźwy.

Przykłady rzeczownikowe są tu najbardziej pomocne. Wynika z nich, że mamy do wyboru następujące schematy zmian: 

• ~CC-i <- ~CeC-0 - w przypadku zależnym grupa spółgłoskowa i końcówka -i z mianownika lp. mającego końcówkę zerową i /e/ wstawne, a zatem "te drzwi" <- *"ta drzew" jak "te brwi" <- "ta brew", "tych krwi" <- "ta krew";
• ~CC-i <- ~CC-0 - w mianowniku lp. końcówka zerowa bez /e/ wstawnego, a zatem "te drzwi" <- *"ten drzw" jak "tych żółwi" <- "ten żółw".

Bardziej prawdopodobna wydaje się opcja 1. - *"ta drzew".

Spójrzmy teraz na etymologię. "Drzwi" pochodzą z prasłowiańskiego *"dvьri", które rozwinęło się nieregularnie: zamiast spodziewanego *"dwrzy" mamy "drzwi" z przestawką w grupie spółgłoskowej. Prsł *"dvьri" to jednak mianownik lm., w lp. było *"dvьrь", którego regularnym potomkiem powinna być forma "dźwierz" (por. odźwierny). 

Etymologia daje nam jednak inną ważną informację. Otóż skoro w prsł. było *"dvьrь" i *"dvьri", to mamy najprawdopodobniej do czynienia z rzeczownikiem 4. deklinacji prasłowiańskiej, z której pochodzą współczesne rzeczowniki męskie typu "gość" i żeńskie typu "kość" ("brew" wygląda podobnie, ale w rzeczywistości pochodziło z 5. odmiany i mieliśmy *"bry" w lp.). Skoro mamy zatem "te kości" i "te drzwi", "drzwi powinny być rodzaju żeńskiego i kończyć się w M lp. końcówką zerową, jak "ta kość". Da się taką formę utworzyć z *"dvьrь", gdzie mamy dwa miękkie jery /ь/, z których pierwszy powinien się zwokalizować do /e/, a drugi zaniknąć, dając w efekcie końcówkę zerową. Powinniśmy zatem uzyskać formę *"ta dźwierz". Ale ponieważ "drzwi" ma w sobie przestawkę spółgłoskową, musimy uznać formę *"ta drzew".

Trzeba jednak zaznaczyć, że *"ta drzew" to forma hipotetyczna, zrekonstruowana. Dowodzą jej przesłanki w postaci rozwoju form używanych obecnie, ale nie ma jej tekstach współczesnych.