czwartek, 31 marca 2011

104. Różnica stylistyczna między angielskimi czasownikami „speak” i „talk”

4) Różnica stylistyczna

Skoro „speak” i „talk” znaczą w zasadzie to samo, musi je różnić styl. I tak jest w rzeczywistości:

‒ „talk” jest bardziej potoczne, oznacza produkowanie słów (mówienie) bardziej kolokwialne, w sytuacjach nieoficjalnych, codziennych, towarzyskich;

‒ „speak” stosowane jest w odniesieniu do bardziej formalnych okazji mówienia.

Porównajmy tutaj przykład dotyczący użycia czasownika „talk” (za słownikiem OALD):

                The police questioned him but he refused to talk.

                Policja przesłuchiwała go, ale on nic nie powiedział (dosł. „odmówił gadania”)

‒ kolokwialność polega nie tylko na użyciu akurat czasownika „talk” (zamiast „speak”). Z zestawienia z poprzedniej notki wynika, że z mówieniem-informowaniem wiąże się raczej „say” (użycie 1h). Jednak w powyższym przykładzie mówiący położył nacisk nie na informowanie (to już nasza interpretacja, a dokładniej autora hasła słownikowego, który odczytał to znaczenie jako bardziej ‘informowanie’ niż ‘mówienie’) ‒ lecz na samą czynność „gadania”. Czyli cechą kolokwialną jest nie tyle użycie mniej dokładnego czasownika, co uproszczone postrzeganie i nazwanie sytuacji. Por. polskie „wyśpiewać coś”, również stosowane w odniesieniu do przesłuchania i również kładące nacisk nie na informowanie, ale na samo mówienie (a przy okazji „miłe dla ucha” mówienie).

wtorek, 29 marca 2011

103. Różnice w znaczeniu angielskich „say”, „speak”, „tell”, „talk” na podstawie użyć prototypowych

Zestawmy więc szczegółowe różnice między angielskimi czasownikami mówienia:

say
tell
speak
talk

to mówienie

czegoś





(komuś)
komuś
(z kimś/do kogoś)





(o kimś/czymś)
akcent na treść mówienia
akcent na wpływ mówienia
akcent na czynność mówienia



1a) to przytaczanie: cudze słowa są ważne

2a) to przytaczanie: cudze słowa mogą na kogoś wpłynąć
3-4a) to mówić-rozmawiać = produkować słowa (i to wszystko)
1b) to stwierdzanie wypowiedzi: co ktoś powiedział, jest ważne


2b) to stwierdzanie wypowiedzi: co ktoś powiedział, może na kogoś wpłynąć
3-4b) to mówić-używać głosu = produkować słowa (i to wszystko)
1c) to akcentowanie wypowiedzi: co ktoś powiedział, jest bardzo ważne


2c) to akcentowanie wypowiedzi: co ktoś powiedział, jest ważne, bo może na kogoś wpłynąć
3c’) to mówić-opowiadać = długo produkować słowa (i to wszystko)
4c’’) to mówić-plotkować = wielokrotnie produkować słowa (i to wszystko)
1d) to powtarzanie tekstów: zwłaszcza ważnych, o ważnej treści

2d) to powtarzanie tekstów: ich powtórzenie może na kogoś wpłynąć
3-4d) to mówić-używać danego języka = produkować słowa (i to wszystko)
1e) to wypowiedź-opinia: czyjaś opinia jest ważna


2e) to wypowiedź-stwierdzenie: czyjeś stwierdzenie może na kogoś wpłynąć
3-4e) to mówić-przemawiać = produkować słowa (i to wszystko)
1f) to wypowiedź-uczucia: czyjeś uczucia są ważne


3-4f) to mówić-kłamać, mówić prawdę, mówić (nie)logicznie = produkować słowa o danej cesze (i to wszystko)
1g) to wypowiedź-przykład: jakiś przykład jest ważny


3-4g) to mówić-wypowiadać = produkować słowa (i to wszystko)
1h) to wypowiedź-informacja: jakaś informacja jest ważna




4h) to mówić-informować = produkować słowa o wartości informacyjnej (i to wszystko)

2i) to wypowiedź-rozróżnienie: odróżnienie może na kogoś wpłynąć




2j) to wypowiedź-tajemnica: jej wymówienie może na kogoś wpłynąć




2k) to nakazywanie, rozkazywanie: rozkaz może na kogoś wpłynąć




2l) to wpływ: wpływ na pewno może na kogoś wpłynąć




niedziela, 27 marca 2011

102. Prototypowe użycia angielskich czasowników „say”, „speak”, „tell”, „talk”


3) Typy sytuacji (znaczenia) ‒ sytuacja prototypowe
Analizując znaczenia i przykłady podawane przez słownik, a także schematy walencyjny najczęściej stosowane, można stwierdzić, iż jakby prototypowe znaczenia tych czasowników wyglądają następująco: 


Kolory oznaczają:
‒ dopełnienie bliższe obligatoryjne;
‒ dopełnienie dalsze obligatoryjne;
‒ dopełnienie dalsze fakultatywne.

Wszystkie 4 czasowniki oznaczają we wszystkich swoich znaczeniach „produkowanie słów”, czyli mówienie. Dodatkowo:

‒ say ‒ oznacza mówienie, zawsze czegoś (obowiązkowe dopełnienie bliższe), niekoniecznie do kogoś (nieobligatoryjne dopełnienie dalsze);

‒ tell ‒ mówienie, zawsze czegoś lub zawsze komuś (dopełnieniem bliższym może być to, co się mówi, i ten, do kogo się mówi); jeśli dopełnieniem jest treść mówienia, można wprowadzić dopełnienie dalsze przyimkiem to;

‒ speak i talk ‒ niekoniecznie z kimś lub do kogoś i jeszcze mniej koniecznie na jakiś temat.

Jak widać, w każdym z tych czasowników inaczej rozłożone są akcenty na elementy aktu mowy: 

SAY
TELL
SPEAK
TALK
to po 1. produkowanie słów
po 2. wypowiedzi
po 3. (do kogoś)

to po 1. produkowanie słów
po 2. wypowiedzi
po 3. (do kogoś)

lub

to po 1. produkowanie
po 2. do kogoś
po 3. słów wypowiedzi
to po 1. produkowanie słów

po 2. (do kogoś)
po 3. (na jakiś temat)

Więc: 

wyraz

akcentuje:
można (choć nie trzeba) uszczegółowić:
‒ SAY

mówienie czegoś
do kogoś
‒ TELL


mówienie czegoś
mówienie komuś
do kogoś
czegoś
‒ SPEAK

mówienie
do kogoś
o czymś
‒ TALK
mówienie
do kogoś
o czymś

Speak i talk nie potrzebują odbiorcy ‒ tymi słowami można nazywać samo mówienie, mówienie bez słuchacza, w domyśle do siebie (zaznaczenie odbiorcy zaimkiem zwrotnym to yourself będzie stworzeniem odbiorcy, a w schemacie składniowym ‒ dopełnienia dalszego). 

Brak dopełnienia bliższego w najczęstszych użyciach speak i talk sugeruje, iż te czasowniki stosowane są do wyrażania samej czynności mówienia, wytwarzania słów. Mogą być one do kogoś/czegoś skierowane i na jakiś temat, ale te uszczegółowienia nie są konieczne w schemacie składniowym. 

Tell, nawet jeśli używane jest w schemacie składniowym tell sth (to sb), wiąże się z większym udziałem odbiorcy wypowiedzi niż say, które ma tylko jeden schemat ‒ say sth (to sb) ‒ którym nie można zaakcentować odbiorcy. Wobec tego tell będzie oznaczało takie mówienie, które w większym stopniu wpływa (a więc jest związane) z odbiorcą. 

Z powyższego wynika, że skoro speak i talk znaczą dokładnie to samo, należy szukać jeszcze innych sposobów rozróżnienia. Pozostaje tylko styl, ponieważ znaczenia idiomatyczne (ostatnia możliwość rozróżnienia) to zbyt obszerna, a przez to niepraktyczna płaszczyzna porównania (to tak, jakbyśmy porównywali całe artykuły hasłowe ‒ będą różniły się długością, ilością wyrazów i liter, ale to są informacje zupełnie nieprzydatne).

czwartek, 24 marca 2011

101. Składnia angielskich czasowników „say”, „speak”, „tell”, „talk”



2) Schematy walencyjne (konstrukcje składniowe)

Przyjmijmy następujące symbole:

() ‒ element fakultatywny, nieobowiązkowy;

~ ‒ powtórzenie, np. tematu;

N ‒ rzeczownik, ang. noun,;

prep ‒ przyimek, ang. preposition;

V ‒ czasownik, ang. verb.

Oto możliwe schematy walencyjne (kolorem czerwonym zaznaczono najczęstsze użycia w języku za 7. wyd. Oxford Advanced Learner’s Dictionary; przykłady również pochodzą z tego słownika lub są uproszczonymi wersjami podanych tam przykładów): 

SCHEMAT
SAY
SPEAK
TELL
TALK
V

speak
I speak to Joe? Speaking!
tell
he won’t tell
talk
stop talking and listen!
V + N
say sth
just say something
speak sth
he speaks English/truth
tell sth
he tells jokes
to tell sb/sth apart
talk/be ~ing sth
he talks English/rubbish
we’re talking his life INF
V + V
say to do sth
he said to meet him here
be said to do sth
he is said to be guilty



be told to do sth
we’re told to come here

V+ N + (prep N)
say sth (to sb)
he said that to me
he said, ‘Don’t cry’.

tell sth (to sb)
we told the news to him
he told that it was true
tell s (from s)
tell her from her mum

V + N + N
V + N + V


tell sb sth
we told him the news
‘I’m ready,’ he told us
tell sb to do sth
he told him to leave

V + prep N

speak (to/with sb) (about sb/sth)
he spoke to him about it
speak about/of sb/sth
he speaks of her kindly
speak with sth
speak with an accent
tell (on sb)
it began to tell on them
talk (to/with sb) (about sb/sth)
I’m talkin’ to U about it
talk of/on sb/sth
he talks of a new job